Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w ramach zadań wynikających z zapisów ustawy z 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. 2023 poz. 208 z późn. zm.), prowadzi postępowania powypadkowe i wypłaca jednorazowe odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu lub śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej, a także zajmuje się działaniami prewencyjnymi na rzecz zmniejszenia liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych rolników.
W 2023 roku rolnicy zgłosili do KRUS 10 709 wypadków, o 940 (8,1%) mniej niż w roku ubiegłym. Wypłacono 8 422 jednorazowe odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu lub śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej, tj. o 414 (4,7%) mniej niż w roku 2022. Wypłacono 45 jednorazowych odszkodowań z tytułu śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej, które stanowiły 0,53% wszystkich wypadków zakończonych wypłatą świadczeń w 2023 roku. Najwięcej osób zostało poszkodowanych wskutek „upadku osób – 4 235 (50,3% wszystkich wypłaconych odszkodowań); „uderzeń, przygnieceń przez zwierzęta”- 1 060 poszkodowanych (12,6% wypadków); „pochwyceń i uderzeń przez części ruchome maszyn i urządzeń – 936 wypadków (11,1%). W 2023 roku, podobnie jak w roku ubiegłym, wskaźnik wypadkowości mierzony liczbą decyzji przyznających odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy rolniczej na 1 000 ubezpieczonych wyniósł 8,0.
Wskaźnik wypadkowości od 1993 roku spadł z wartości 24,6 do 8,0 w 2023 roku – o 16,6. Zmniejszyła się również liczba zgłaszanych wypadków w ww. okresie, tj. z 66 tys. do 10,7 tys. (ponad 80%) oraz liczba wypłaconych odszkodowań z 42 tys. do 8,4 tys., w tym z tytułu wypadków śmiertelnych z 286 do 45.
Poprawa bezpieczeństwa pracy rolników indywidualnych to m.in. efekt wieloletniego oddziaływania Kasy oraz innych instytucji i organizacji społecznych na świadomość mieszkańców wsi, tj. upowszechniania Zasad ochrony zdrowia i życia w gospodarstwie rolnym, które zaktualizowano w 2020 roku oraz wiedzy o zagrożeniach wypadkowych związanych z działalnością rolniczą. Prowadzona przez Kasę działalność prewencyjna opiera się na analizie przyczyn i okoliczności zgłaszanych do KRUS wypadków przy pracy i chorób zawodowych rolników. To w oparciu o nią określane są formy i kierunki oddziaływania. Kasa wskazuje mieszkańcom wsi przykłady prostych, niekosztownych rozwiązań eliminujących ryzyka wypadkowe, a także zachęca rolników do usuwania zagrożeń i stosowania rozwiązań poprawiających komfort i bezpieczeństwo pracy. Udział w działaniach prewencyjnych Kasy jest nieodpłatny i dobrowolny, a aktualny stan prawny nie nakłada sankcji na rolników niestosujących zasad bezpiecznej pracy w gospodarstwach rolnych.
W ostatnich latach zwiększono nakłady finansowe na prowadzenie działalności prewencyjnej, co spowodowało zwiększenie liczby działań prewencyjnych realizowanych przez KRUS oraz liczby ich uczestników. Dzięki udziałowi w różnych aktywnościach prewencyjnych, poszerzyła się wiedza mieszańców wsi na temat zasad ochrony zdrowia i życia w gospodarstwie rolnym. Rolnicy coraz częściej mają świadomość, że dobry stan zdrowia, bez wypadków i chorób zawodowych, to podstawa ich sukcesu – zarówno w aspekcie ekonomicznym, jak i społecznym. Dla poprawy bezpieczeństwa pracy rolników i ich rodzin ważne są również zmiany na polskiej wsi po akcesji do UE. W ciągu ostatnich kilkunastu lat za sprawą rozwoju technologii produkcji rolnej oraz dzięki przeobrażeniom wielu gospodarstw rolnych, produkcja rolnicza stała się bardziej nowoczesna i bezpieczniejsza. Sporo gospodarstw rozbudowało i zmodernizowało swoją infrastrukturę, wymieniło park maszynowy, a pracę człowieka w wielu przypadkach zastąpiły maszyny. Coraz więcej rolników ogranicza prace ręczne w gospodarstwie rolnym, zwiększa dbałość o ład, porządek i estetykę w obejściu, częściej stosuje środki ochrony indywidualnej (właściwe ubranie i obuwie robocze oraz okulary, rękawice, ochronniki słuchu, maski przeciwpyłowe itd.). W ten sposób wyeliminowano znaczną część występujących zagrożeń.
